Suri orao (Aquila chrysaetos) je krupna i snažna ptica grabljivica dužine tijela 80-93 cm sa rasponom krila 195-220 cm. Ima tamno smeđe perje, dok su glava, potiljak i vrat zlatno-žuti i svijetlo smeđi. Mužjak i ženka su slični po obojenosti perja, dok je ženka krupnija i teža. Mladi su slični odraslim orlovima, ali imaju tamnije perje, bijelu bazu repa i bijelu prugu na potkrilju.
Rasprostranjeni su širom Evroazije, zatim naseljavaju sjevernu Ameriku, kao i neke dijelove sjeverne Afrike. Kod nas uglavnom prisutan u brdsko-planinskim krajevima, na krševitim terenima gdje najčešće svija gnijezda na visokim i nepristupačnim liticama. Na povoljnim staništima bez visokih litica, gnijezda pravi na drveću. Hrani se živim ulovljenim ili rjeđe uginulim sisarima, pticama i gmizavcima, rijetko vodozemcima ili insektima. Plijen lovi najčešće na prostranim otvorenim terenima, jedreći ili klizeći nisko iznad tla, zatim sa osmatračnice, dok ptice lovi na tlu ili ponekadu letu, obrušavajući se iz velike visine.
Kod nas gniježđenje surog orla počinje u januaru svadbenim letovima i udvaranjem. U zavisnosti od nadmorske visine i meteoroloških prilika, ženka od sredine marta do početka aprila obično snese 2 jaja, a mladi se izlegu poslije 42-45 dana. Između druge i pete nedjelje jači mladunac često ubije slabijeg. Mladi gnijezdo napustaju poslije devet do jedanaest nedjelja, a osamostaljuju se dva mjeseca nakon polijetanja. Polnu zrelost postižu sa 4-5 godina starosti.
S obzirom da se suri orao nalazi na vrhu lanca ishrane, kontrolišući brojnost velikog broja vrsta, ima neprocjenjivu ulogu u prirodi na staništima koja naseljava. Iako je zaštićen, zbog izuzetne ljepote, nesavjesni lovci često pucaju na orlove poslije čega preparirani primjerci krase lovačke kafane i restorane. Nisu ni rijetki slučajevi trovanja orlova i pljačkanja njihovih gnijezda za kolekcionarske i sokolarske svrhe, čime se prirodi nanosi nenadoknadiva šteta. Pored ubijanja orlova, gubitak i nestanak staništa je najznačajniji ugrožavajući faktor. Zbog svega navedenog, suri orao je postao veoma rijedak i malobrojan širom areala rasprostranjenja.
Na teritoriji opštine Šipova, gnijezde dva para surog orla. Ako se uzme u obzir da na teritoriji Bosne i Hercegovine gnijezdi samo 30-40 parova, broj od 2 gnijezdeća para je izuzetno veliki i značajan, što govori o očuvanosti prirode na teritoriji Šipova. Prema podacima autora, poslednjih 10-15 godina na teritoriji Šipova ubijeno je najmanje 3 jedinke surog orla.
Prilikom povratka sa planine Lisine 19. 05. 2011. grupa šumskih sjekača iz naselja Lužine pored Šipova, uhvatila je odraslog surog orla. Okolnosti pod kojima je ptica uhvaćena nisu baš najjasnije. Navodno, poslije neuspjelog napada na lisicu, orao je sletio na traktor da bi poslije kraće borbe bio savladan. Sjekači su orla vezali konopcima, a potom opili rakijom da bi ga primirili, jer je pružao snažan otpor. Poslije završenih šumskih radova, orla su donijeli kući u Lužine i smjestili ga u metalni kavez.
Brzom intervencijom članova Društva za zaštitu i istraživanje biodiverziteta Republike Srpske i članova lovačkog društva „Tetrijeb“ Šipovo, orao je vraćen na mjesto gdje je uhvaćen i uspješno pušten na slobodu. U kasnijim izlascima na teren, locirano je i gnijezdo, a orlovi u više navrata posmatrani kako kruže iznad Šipova zbog čega se može zaključiti da je akcija prošla bez većih posljedica po ovaj gnijezdeći par.
Zbog naprijed navedenih negativnih trendova, prvenstveno ubijanja i uznemiravanja ptica od strane nesavjesnih lovaca, preživljavanje i opstanak surog orla u Šipovu pod velikim je znakom pitanja, zbog čega je neophodno pokrenuti zakonsku zaštitu gnijezdilišta ove impozantne ptice, ali i edukaciju lovaca i stanovništva koje dijeli životni prostor sa orlovima.
Suri orao je zakonom zaštićen u BiH i pod stalnom je zabranom lova, (Zakon o lovstvu FBiH, članovi 15. i 16., te Zakon o o lovstvu RS, članovi 11. i 12.), a nalazi se na Aneksu 1 Evropske direktive za očuvanje divljih vrsta ptica, kao i na Crvenoj listi vrsta ptica Republike Srpske.Sure orlove zabranjeno je loviti, uznemiravati, proganjati, uzimati mladunce iz gnijezda i držati u zatočeništvu.
Suri orao se nalazi kao osnovni simbol na grbovima, zastavama i amblemima svih srpskih zemalja. Pucanjem na orla, pucamo na kulturu, tradiciju i simbolje našeg naroda.
Literatura: 1. Grubač, B. (1998): Suri orao. Zavod za zaštitu prirode Srbije, Beograd.
2. Svensson, L., Grant, P., Mullarney, K., Dan Zetterström D., Christie, D. (2010): Collins Bird Guide; 2nd editions. Harper Collins Publishers, London.
Autori teksta: Goran Topić i Jovica Sjeničić
Društvo za istraživanje i zaštitu biodiverziteta
){kind=link}
0 коментара:
Постави коментар